Ата-аналарға кеңес беру
"Орта мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеуін дамыту"
Сөйлеу-маңызды психикалық функциялардың бірі, психикалық операциялардың,эмоционалды жағдайлардың "айнасы", ол баланың іс-әрекетінде үлкен рөл атқарады.
4-5 жастағы балалардың сөйлеу дамуының сипаттамалық белгілері
1. Баланың фразалық сөйлеуі күрделене түседі, әр түрлі, дұрыс, бай болады.Зәкір
2. Белсенді және пассивті лексика үнемі өсіп келеді.
3. Сөйлемдер күрделі, 5-6 сөзден тұрады.
4. Сөйлеуде бала предлогтар мен одақтарды, күрделі және күрделі сөйлемдерді қолданады.
5. Сөйлеудің дыбыстық жағы дамиды, дыбыстарды қабылдау және айту қабілеті жақсарады: дауыссыз дыбыстардың жұмсарған айтылуы жоғалады; көптеген дыбыстар дұрыс және анық айтылады; ысқырған және ысқырған дыбыстарды ауыстыру жоғалады.
6. Қысқартулар, пермутациялар, олқылықтар саны азаяды, ұқсастық бойынша құрылған сөздер пайда болады.
7. Балалар ертегілерді, өлеңдерді оңай есте сақтайды және айтады, суреттердің мазмұнын жеткізеді, әдеби шығармалардың мазмұны бойынша сұрақтарға жауап бере алады, өз сөздерімен жеке әсерлерін жеткізе алады. Бұл жаста ойын әрекеттерін жою басталады, бұл сөйлеудің реттеуші жағының қалыптасуын көрсетеді.
8. Сөйлеу анағұрлым үйлесімді және дәйекті болады; сөйлеудің семантикалық жағын түсіну, сөйлемдердің синтаксистік құрылымы, сөйлеудің дыбыстық жағы, яғни.үйлесімді сөйлеуді дамыту үшін қажет барлық дағдылар.
4-5 жастағы балалардың сөйлеу дамуының нормалары
Барлық көрсеткіштер өте жеке болғанына қарамастан, 4-5 жастағы балалардың сөйлеу дамуының нормалары бар.
1. Сөздік қоры 2000 және одан көп сөз.
2. "Сөзжұмбақ" қарқынды дамуда.
3. Ойыншықпен жалғыз ойнаған кезде әрекеттерді айтады.
4. Сөйлеуде жалпылама сөздерді, есімдіктерді, сын есімдерді, зат есімдердің көпше түрін, антонимдерді, синонимдерді белсенді қолданады.
5. Жануарлар мен олардың балапандарын, жыл мезгілдерін атайды.
6. Кішкентай өлеңдерді жатқа оқиды, ересектердің көмегімен таныс ертегілерді қайталайды.
7. Предлогтардың (в, на, за, по, до, орнына, кейін және т.б.), одақтардың (қайда, не, қашан, қанша және т. б.) мағынасын түсінеді.
8. Бала ысқырықты (C, Z, C) және ысқырықты (W, W) дыбыстарды айтады, кейде олардың үйлесімді сөйлеуде араласуы байқалады.
9. 4 буыннан тұратын сөздерді айтады; 5-8 сөзден тұратын сөйлемдер құрайды.
10. Монологиялық сөйлеу пайда болады.
4-5 жастағы баланың сөйлеу дамуындағы ауытқулар
Келесі көрсеткіштер туралы ескерту керек:
1. Лексикалық бұзылулар: лексиканың кедейлігі, сөздің мағынасы мен мағынасын дұрыс түсінбеу.
2. Сөз құрылымының бұзылуы: айтылу кезінде буындардың ауысуы немесе болмауы.
3. Ритмикалық ауытқулар: сөздердің дыбыссыз айтылуы, тым тез немесе керісінше, сөйлеу қарқыны тым баяу, кідірістер мен негізсіз үзілістер, кекіру.
4. Айтылу проблемалары: дыбыстарды өткізіп жіберу және ауыстыру ("Р" "Л" немесе "Й"; "Л" "Л"), анық емес айтылу.
5. Сөйлемдерді дұрыс құрастырмау.
6. Қысқа әңгімелер құрастырудағы қиындықтар және шағын мәтіндерді қайталау.
Даму әдістері
Егер баланың сөйлеу дамуы бұзылса, сіз міндетті түрде логопедпен байланысуыңыз керек, ол мәселені тез және тиімді шешуге көмектеседі.
Дегенмен, балаға сөйлеуді өз бетінше дамытуға көмектесу өте маңызды. Төрт жастан бастап балалардың сөздік қоры тез артады. Сондықтан баланың дұрыс сөйлесуді үйренуі үшін ата-аналар келесі ұсыныстарға назар аударуы керек:
1. Балаңызбен сөйлескенде, сөздерді бұрмаламай, анық және анық сөйлеңіз (мылжың және "балалар сөздері"жоқ).
2. Балада жақ пен тілдің бұлшықеттерін дамытыңыз (бұл үшін қарапайым жаттығулар бар, мысалы: сіз щектерді үрлеп, аузыңызды шайып, ауаны бір щектен екіншісіне айналдыруыңыз керек және т.б.).
3. Балаға мүмкіндігінше көп оқыңыз. Шағын өлеңдер мен ертегілер-ең жақсы нұсқа.
4. Артикуляциялық гимнастиканы орындау жаман болмас еді.
5. Балаңызбен сөйлесіңіз, оның сұрақтарына жауап беріңіз, белгілі бір оқиғалар туралы сөйлесуді сұраңыз, шағын әңгімелер жасаңыз (суреттерден, тақырыптың сипаттамасынан).
6. Музыкалық сабақтардың көмегімен ұсақ моториканы, сөйлеу тынысын, айтылу қарқыны мен ырғағын дамытыңыз.
7. Баланың құрдастарымен байланысын шектемеңіз.
8. Сабақтарды ойын түрінде киюге тырысыңыз, баланы мәжбүрлемеңіз.
9. Сабақты біртіндеп көбейтіңіз, бастағаныңызды соңына дейін аяқтаңыз, егер бала тапсырманы орындай алмаса, жеңілдікке ауысыңыз.
10. Балада сәттілік жағдайын жасаңыз, ол өз күшіне сенуі керек.
11. Ешбір жағдайда баланы дұрыс сөйлемегені үшін ұрламаңыз, бұл кемшілікті шыдамдылықпен және балаға сүйіспеншілікпен қараңыз.
Артикуляциялық гимнастика
Жаттығулар айнаға қарама-қарсы орындалады, онда бала өзінің көрінісі мен онымен айналысатын ата-ананың көрінісін көреді.
1. "Дәмді джем" - аузы ашық, жіңішке тілмен біз жоғарғы ерінді оңға, содан кейін солға тартамыз. Иек қозғалыссыз, біз аузымызды жаппаймыз. 10 есеге дейін.
2. "Ине" - аузы ашық, жұқа тілді жабыстырыңыз, тілді айнадағы көрінісіне қарай тартыңыз (тек тілмен). Есеп 10-ға дейін.
3. "Әткеншек" - аузы кең, тілі төменгі ерінде жатыр, Содан кейін оны жоғарғы ерінге дейін көтеріңіз, содан кейін қайтадан төмен түсіріңіз. Есеп 10-ға дейін.
4. "Күрек" - аузы кең, босаңсыған тіл төменгі ерінге жатады. Тілдің қозғалмауын қадағалаңыз. Бұл позада 5-10 секунд тұрыңыз.
5. "Сағат" - аузы ашық, ерні күлімсіреп созылған, Өткір тіл кезекпен еріннің бұрыштарына тиеді. Иек қозғалыссыз, біз аузымызды жаппаймыз. 10 есеге дейін.
6. "Слайд" - аузы кең, тілі төменгі тістерге (ішінен) жатады. Біз позицияны бекітіп, аузымызды баяу жабамыз, тіл босаңсымайды. 10 есеге дейін.
7. "Балапан" - аузымызды ашыңыз, содан кейін жабыңыз. Тілдің қозғалыссыз тұрғанына көз жеткізіңіз. Біз аузымызды 5-10 секунд ашық ұстаймыз.
8. "Кәмпит" - аузыңызды ашпай, тілімізді кезекпен щектердің қабырғаларына қойыңыз (кәмпит ораңыз). 10 есеге дейін.
9. "Күлімсіреу" - еріндердің бұрыштарын тістер көрінетін етіп созыңыз, содан кейін демалыңыз. 10 есеге дейін.
10. "Пробоскоп" - ерінді алға қарай созыңыз ("У" дыбысын айтқандай), осы қалыпта 5-10 секунд ұстап тұрыңыз, содан кейін ерніңізді босаңсытыңыз.
11. "Хамстер" - аузын жауып, щектерін үрлеп, осы позицияда 5-10 секунд тұрамыз.
Сөйлеу ойындары
"Сөзді айтыңыз"
Мақсаты: сөздік қорын кеңейту.
Ойын барысы: ата-ана сөйлемді бастайды, ал бала оны қажетті сөзді таңдап аяқтайды.
Көгершін ұшады, ал мысық? (жүгіру, жүру)
Жылқы шөп жейді, ал ит? (ет, сүйек)
Тышқан құмыраны қазып жатыр, ал Тит? (ұя салады)
Куку куку, ал короз? (кукарекает)
Жылан жылайды, кірпі? (фыркает)
Қоянның анасы қоян, ал қасқыр бар ма? (Қасқыр)
Әр түрлі ұсыныстарды ойлап табыңыз.
"Кім қайда тұрады?»
Мақсаты: сөздік қорын кеңейту.
Ойын барысы: ата-ана сұрақтар қояды, Бала оларға жауап береді. Содан кейін сіз өзгерте аласыз: бала сұрақтар қояды, ал ересек адам оларға жауап береді.
- Қуыста кім тұрады? - Ақуыз.
Құс үйінде кім тұрады? – Жұлдыздар.
Ұяда кім тұрады? - Құстар.
Стендте кім тұрады? - Ит.
Ұяда кім тұрады? - Аралар
Шұңқырда кім тұрады? - Түлкі.
Үйде кім тұрады? - Қасқыр.
Орда кім тұрады? - Аю.
Сіз көріңіз және керісінше:
- Жұлдыздар қайда тұрады?
- Аюлар қайда тұрады? и.
"Керісінше айт"
Мақсаты: баланың сөздік қорын антонимдермен кеңейту.
Ойын барысы: ата-ана сөздерді айтады, ал бала мағынасы жағынан қарама-қарсы сөзді айтады.
Мысалы:
Жоғары-төмен
Қараңғы-жарық
Жұқа-қалың
Кішкентай-үлкен және т. б.
"Бәрі біледі..."
Мақсаты: сөздік қорын кеңейту, сын есімдерді зат есімдермен дұрыс қолдануды бекіту, қиялды дамыту.
Ойын барысы: ата-ана "бәрі қызыл (көк, жасыл және т.б.) екенін біледі"дейді. Бала сын есімге сәйкес келетін зат есімдерді атайды.
Көк не екенін бәрі біледі-Теңіз, Аспан.
Сары не екенін бәрі біледі-лимон, күн.
Қызылдың не екенін бәрі біледі-от, көкнәр.
Жасыл – шөп, қияр екенін бәрі біледі.
"Көңілді есеп"
Мақсаты: зат есімнің көпше түрін дұрыс қолдануды бекіту.
Ойын барысы: ересек адам тақырыпты сингулярлық, бала көпше деп атайды.
Үй-үйлер,
Үстел-үстелдер,
Орындық-орындықтар,
Гүл-гүлдер,
Жапырақ-жапырақтары,
Шұлықтар,
Көз-көз,
Арман-армандар,
Гусенок-гослеттер,
Маңдай-маңдай,
Тигренок-тигрят
"Не болады?»
Мақсаты: сөздікті кеңейту, қиялды дамыту.
Ойын барысы: ересек адам сұрақ қояды, Бала жауап береді
Жұмсақ не болады? (жастық, бұлт, көрпе)
Не қиын? (тас, ағаш, еден)
Дөңгелек не болады? (күн, доңғалақ, сақина) және т. б.
"Мейірімді бол"
Мақсаты: сөздікті кеңейту, сөздердің дұрыс қолданылуын азайтатын жұрнақпен бекіту
Ойын барысы: ересек адам сөз айтады, Бала оны сүйіспеншілікпен атайды.
Қарбыз-қарбыз
Садақ-садақ
Тырнақ-қалампыр
Көгершін-көгершін
От жағу
Шынтақ-шынтақ
Кисель-киселек
Өзен-бұлақтар
Сабағы-сабағы және т. б.
"Болжау"
Мақсаты: сөздік қорын, сөйлеу зейінін, қиялын дамыту.
Ойын барысы: ересек адам жоспарланған тақырыптың бөліктерін тізімдейді, бала жоспарланған тақырыпты болжауы керек. Содан кейін рөлдерді ауыстыруға болады.
кабина, руль, фаралар (машина)
қанаттар, кабина, құйрық, мотор (ұшақ)
қолдар, аяқтар, дене, Бас (адам)
Магистраль, бұтақтар, тамырлар, жапырақтар (ағаш)
еден, қабырғалар, төбелер, терезелер, есік (бөлме)
палуба, каюта, желкен, Зәкір (кеме)
"Кім-қайдан және қайда?»
Мақсаты: сөздікті кеңейту, әртүрлі предлогтардың дұрыс қолданылуын бекіту.
Ойын барысы: үйге бара жатқанда, ересек адам балаға әртүрлі сұрақтар қойып, сұрақтарда әртүрлі предлогтарды қолдана алады.
Бала қайдан шықты? (бала үйден шықты)
Көлік қайдан шықты? (машина дүкеннен шығып кетті)
Ер адам қайда кетті? (ер адам кіреберіске кірді)
Тит қайда отырды? (титмуз бұтаққа отырды)
Көгершін қайдан ұшып кетті? (Көгершін терезеден ұшып кетті)
Консультация для родителей
«Развитие речи детей среднего дошкольного возраста»
Речь- одна из важнейших психическихфункций, «Зеркало» протекания мыслительных операций,эмоциональных состояний, она играет большую роль в деятельности ребёнка.
Характерные особенности развития речи детей 4 – 5 лет
1. Фразовая речь ребенка усложняется, становится разнообразней, правильнее, богаче.
2. Активный и пассивный словарный запас непрерывно увеличивается.
3. Предложения усложняются, состоят уже из 5-6 слов.
4. В речи ребенок использует предлоги и союзы, сложноподчененные и сложносочиненные предложения.
5. Звуковая сторона речи развивается, совершенствуется способность к восприятию и произношению звуков: исчезает смягченное произношение согласных; многие звуки произносятся более правильно и четко; исчезает замена шипящих и свистящих звуков.
6. Уменьшается количество сокращений, перестановок, пропусков, появляются слова, образованные по аналогии.
7. Дети довольно легко запоминают и рассказывают сказки, стихи, передают содержание картинок, могут отвечать на вопросы по содержанию литературных произведений, передавать своими словами личные впечатления. В этом возрасте начинается оречевление игровых действий, что свидетельствует о формировании регулятивной стороны речи.
8. Речь становится более связной и последовательной; совершенствуются понимание смысловой стороны речи, синтаксическая структура предложений, звуковая сторона речи, т.е. все те умения, которые необходимы для развития связной речи.
Нормы речевого развития детей 4 – 5 лет
Несмотря на то, что все показатели очень индивидуальны, существуют нормы речевого развития детей 4 - 5 лет.
1. Словарный запас 2000 слов и более.
2. Бурно развивается «словотворчество».
3. Проговаривает действия, когда играет один с игрушкой.
4. Активно использует в речи обобщающие слова, наречия, прилагательные, множественную форму существительных, антонимы, синонимы.
5. Называет животных и их детенышей, времена года.
6. Читает наизусть небольшие стихотворения, пересказывает знакомые сказки с помощью взрослых.
7. Понимает значение предлогов (в, на, за, по, до, вместо, после и т.д.), союзы (куда, что, когда, сколько и т.д.).
8. Ребенок проговаривает свистящие (С, З, Ц) и шипящие (Ш, Ж) звуки, иногда наблюдается их смешение в связной речи.
9. Выговаривает слова из 4 слогов; составляет предложения из 5-8 слов.
10. Появляется монологическая речь.
Отклонения в речевом развитии ребёнка 4 – 5 лет
Вас должны насторожить следующие показатели:
1. Лексические нарушения: бедность словарного запаса, неправильное понимание смысла и значения слова.
2. Нарушения структуры слов: перестановки или пропуски слогов при произношении.
3. Ритмические отклонения: послоговое произношение слов, слишком быстрый или наоборот слишком медленный темп речи, запинки и необоснованные паузы, заикание.
4. Проблемы с произношением: пропуск и замена звуков («Р» на «Л» или «Й»; «Л» на «ЛЬ»), нечеткое произношение.
5. Неправильное построение предложений.
6. Сложности с составлением кратких рассказов и пересказами маленьких текстов.
Методы развития
При нарушении речевого развития у ребенка следует обязательно обратиться к логопеду, который поможет быстро и эффективно разрешить возникшую проблему.
Однако очень важно помогать ребенку развивать речь самостоятельно. Начиная с четырех лет словарный запас у детей быстро увеличивается. Поэтому для того чтобы ребенок научился правильно разговаривать, родителям следует обратить внимание на следующие рекомендации:
1. В разговоре со своим ребенком говорите правильно, не коверкая слова, четко и внятно (без лепета и «детских слов»).
2. Развивайте у ребенка мышцы челюсти и языка (для этого есть нехитрые упражнения, например: нужно надувать щеки, полоскать рот, перекатывать воздух из одной щеки в другую и т.д.).
3. Как можно больше читайте ребенку. Небольшие стихи и сказки – лучший вариант.
4. Не плохо было бы выполнять артикуляционную гимнастику.
5. Разговаривайте со своим ребенком, отвечайте на его вопросы, просите рассказывать о тех или иных событиях, составлять маленькие рассказы (по картинкам, описание предмета).
6. Развивайте мелкую моторику, речевое дыхание, темп и ритм произношения с помощью музыкальных занятий.
7. Не ограничивайте общение ребенка со сверстниками.
8. Старайтесь облекать занятия в игровую форму, не стоит принуждать ребенка.
9. Увеличивайте занятие постепенно, доделывайте начатое до конца, если ребенок не справляется с заданием, переключитесь на более легкое.
10. Создавайте у ребенка ситуацию успеха, он должен верить в свои силы.
11. Ни в коем случае не ругайте ребенка за то, что он неправильно разговаривает, относитесь к этому недостатку с терпением, а к ребенку с любовью.
Артикуляционная гимнастика
Упражнения выполняются напротив зеркала, в котором ребенок видит свое отражение и отражение родителя, который с ним занимается.
1. «Вкусное варенье» - рот открыт, тонким языком проводим по верхней губе вправо, затем влево. Подбородок неподвижен, рот не закрываем. До 10 раз.
2. «Иголочка» - рот широко открыт, высунуть тонкий язык, тянуться языком к своему отражению в зеркале (только языком). Счет до 10.
3. «Качели» - рот широко открыт, язык лежит на нижней губе, затем поднимаем его к верхней губе, потом опять опускаем вниз. Счет до 10.
4. «Лопата» - рот широко открыт, расслабленный язык лежит на нижней губе. Следить за тем, чтобы язык не двигался. Задержаться в такой позе на 5-10 секунд.
5. «Часики» - рот приоткрыт, губы растянуты в улыбке, острый язычок дотрагивается поочередно до уголков губ. Подбородок неподвижен, рот не закрываем. До 10 раз.
6. «Горка» - рот широко открыт, язык упирается в нижние зубы (изнутри). Фиксируем позицию и медленно закрываем рот, язык не расслабляем. До 10 раз.
7. «Птенчик» - рот открываем, затем закрываем. Следить за тем, чтобы язык лежал неподвижно. Рот удерживаем открытым 5-10 секунд.
8. «Конфетка» - не открывая рта, поочередно упираемся языком в стенки щек (катаем конфетку). До 10 раз.
9. «Улыбка» - растянуть уголки губ, так, чтобы стали видны зубы, затем расслабить. До 10 раз.
10. «Хоботок» - губы вытягиваем вперед (как будто произносим звук «У»), задерживаем в такой позе 5-10 секунд, затем расслабляем губы.
11. «Хомячок» - закрыв рот, надуваем щеки и задерживаемся в такой позиции 5-10 секунд.
Речевые игры
«Подскажи словечко»
Цель: расширение словарного запаса.
Ход игры: родитель начинает предложение, а ребенок его заканчивает, подобрав нужное слово.
Голубь летает, а кошка? (бегает, ходит)
Лошадь ест сено, а собака? (мясо, косточки)
Мышь роет норку, а синица? (строит гнездо)
Кукушка кукует, а петух? (кукарекает)
Змея шипит, а еж? (фыркает)
У зайчонка мама зайчиха, а у волчонка? (волчица)
Придумывайте самые разнообразные предложения.
«Кто где живет?»
Цель: расширение словарного запаса.
Ход игры: родитель задает вопросы, ребенок на них отвечает. Затем можно поменяться: ребенок задает вопросы, а взрослый на них отвечает.
-– Кто живёт в дупле? – Белка.
Кто живёт в скворечнике? – Скворцы.
Кто живёт в гнезде? – Птицы.
Кто живёт в будке? – Собака.
Кто живёт в улье? – Пчёлы
Кто живёт в норе? – Лиса.
Кто живёт в логове? – Волк.
Кто живёт в берлоге? – Медведь.
Можно попробовать и наоборот:
– Где живут скворцы?
– Где живут медведи? и.д.
«Скажи наоборот»
Цель: расширение словарного запаса ребенка словами – антонимами.
Ход игры: родитель говорит слова, а ребенок говорит слово противоположное по значению.
Например:
Высоки – низкий
Темный – светлый
Тонкий – толстый
Маленький – большой и т.д.
«Каждый знает…»
Цель: расширение словарного запаса, закрепление правильного употребления прилагательных с существительными, развитие воображения.
Ход игры: родитель говорит «Каждый знает что красным (синим, зеленым и т.д.) бывает». Ребенок называет существительные подходящие к прилагательному.
Каждый знает, что синим бывает – море, небо.
Каждый знает, что желтым бывает – лимон, солнце.
Каждый знает, что красным бывает – огонь, мак.
Каждый знает, что зеленым бывает – трава, огурец.
«Весёлый счет»
Цель: закрепление правильного употребления множественного числа существительных.
Ход игры: взрослый называет предмет в единственном числе, ребенок – во множественном числе.
Дом – дома,
Стол – столы,
Стул – стулья,
Цветок – цветы,
Лист – листья,
Носок – носки,
Глаз – глаза,
Сон – сны,
Гусёнок – гусята,
Лоб – лбы,
Тигрёнок – тигрята
«Что каким бывает?»
Цель: расширение словаря, развитие воображения.
Ход игры: взрослый задает вопрос, ребенок отвечает
Что бывает мягким? (подушка, облако, одеяло)
Что бывает твердым? (камень, дерево, пол)
Что бывает круглым? (солнце, колесо, колечко) и т.д.
«Назови ласково»
Цель: расширение словаря, закрепление правильного употребления слов с уменьшительно-ласкательным суффиксом
Ход игры: взрослый говорит слово, ребенок называет его ласково.
Арбуз - арбузик
Бант - бантик
Гвоздь - гвоздик
Голубь - голубок
Костер - костерок
Локоть - локоток
Кисель - киселек
Ручей - ручеек
Стебель - стебелек и т.д.
«Отгадай-ка»
Цель: развитие словаря, речевого внимания, воображения.
Ход игры: взрослый перечисляет части задуманного предмета, ребенок должен отгадать задуманный предмет. Потом можно поменяться ролями.
кабина, руль, фары (машина)
крылья, кабина, хвост, мотор (самолёт)
руки, ноги, тело, голова (человек)
ствол, ветки, корни, листья (дерево)
пол, стены, потолок, окна, дверь (комната)
палуба, каюта, парус, якорь (корабль)
«Кто – откуда и куда?»
Цель: расширение словаря, закрепление правильного употребления различных предлогов.
Ход игры: идя по дороге домой, взрослый может задавать ребенку разные вопросы, используя в вопросах различные предлоги.
Откуда вышел мальчик? (мальчик вышел из дома)
Откуда выехала машина? (машина выехала из-за магазина)
Куда зашел мужчина? (мужчина зашел в подъезд)
Куда села синицу? (синица села на ветку)
Откуда слетел голубь? (голубь слетел с окна)
